Attractive Bait: Immediate Comprehensibility (Louis de Beaufront, L'Espérantiste, February 1907). English translation by Don HARLOW
|
... Por atingi la tujan kompreneblecon por la kleruloj, oni necese devas
uzi la plej internacian formon de la elektita elemento kaj sekve akcepti la
multecon de l' sencoj, kiujn ĝi enhavas ĉe niaj lingvoj, en kiuj ili ne
respondas unu al alia. Oni devas plie forlasi la prefiksojn kaj sufiksojn
multigajn de la vortoj, per kiuj Esperanto donas al ni vortaron tiel facile
akireblan. Oni eĉ devas fali en eraron ankoraŭ pli gravan praktike kaj iri
ĝis tio, ke la vortoj ne havu plu finiĝojn klare karakterizajn por la
speco, la rolo, la modo kaj tempo, kiel en la vortaro Esperanta. Nomo,
adjektivo, verbo ne havos plu proprajn fizionomiojn kaj povos esti
konfuzitaj unuj kun la aliaj. Fine la vortoj, ne estante plu ligitaj inter
si per devenigado severe metoda, devos esti lernataj ĉiu speciale.
|
... To attain immediate comprehensibility for the learned, we must of
necessity use the most international form of the chosen element and
consequently accept the multitude of meanings which it contains in our
languages, in which they do not correspond to each other. Further, we must
abandon the multiplying prefixes and suffixes of the words, by which
Esperanto gives us a vocabulary so easy to acquire. We must even fall into
an error that is, in practice, even more important and go so far that the
words no longer have endings that clearly characterize their type, role,
mood and time, as in the Esperanto vocabulary. Name, adjective, verb will
no longer have their own physiognomies and can be confused with each other.
Finally the words, no longer being linked among themselves by strictly
methodical derivation (1), will each have to be specially learned.
|
|
Se frazo skribita laŭ tia sistemo povas esti pli tuj komprenata de
klerulo, ol la frazo responda en Esperanto, la kaŭzo ne venas el tio, ke la
sistemo estas pli bona, sed nur el la fakto, ke tiu klerulo antaŭe scias
ĉiujn vortojn en ĝi trovatajn...
|
If a sentence written according to such a system can be more immediately
understood by an educated person than the corresponding sentence in
Esperanto, the cause is not that the system is better but only that this
educated person previously knew all the words found in it...
|
|
Sed ĉu do ekzistas nur kleruloj en la mondo, aŭ popoloj pli malpli
novlatinaj? ... Ĉu la lingvo internacia estas farita unue por la kleruloj,
aŭ por la homoj meze kaj eĉ elemente instruitaj? Ĉu ni volas fari el ĝi la
propran bonon de malgranda eminentularo spirita, aŭ la bonon de ĉiuj homoj
implikitaj en la internaciaj rilatoj? La tuta demando estas en tio ĉi...
|
But are there, then, only educated persons in the world, or peoples more
or less Romance-speaking? ... Has the international language been made
primarily for the well-educated, or for people who have only an average, or
even elementary, education? Do we want to make of it the good of a small
spiritual group of eminent individuals, or the good of all people involved
in international relations? The entire question is in this...
|
|
... Kaj fine, ĉu legi tekston de lingvo unuavide estas la scio, la posedo
de tiu lingvo? Ĉu oni ne devas ankaŭ skribi ĝin? Ankaŭ paroli ĝin? Ĉe tiu
ĉi duobla eksperimento mi atendas la fabrikistojn de "prim vist", de "prima
vizion" k.c. Jes, mi volas vidi iliajn disĉiplojn penadi antaŭ iliaj
bonegaj, tro bonegaj vortaroj, ĉar ili premegas la memoron, penadi antaŭ
la multeco de l' sencoj, antaŭ tiuj grandanombraj finiĝoj neprecizaj kaj
multoblaj por kelkaj gramatikaj kategorioj de vortoj, penadi antaŭ
malprecizaĵoj, kiujn la vortordo de l' frazo ne ĉiam klarigas, pro tro
granda malriĉeco gramatika, penadi antaŭ ankoraŭ aliaj aferoj... Ni atendu
ilin ĉe publikaj kursoj, kaj tie ni vidos, ĉu kompreni unuavide kaj SCII
LINGVON estas nur unu.
|
... And in the end, is to read a text in a language at first sight the
knowledge, the command of that language? Is it not also necessary to write
it? To speak it? I am waiting for the manufacturers of "prim vist", of
"prima vizion" etc. to perform this double experiment. Yes, I want to see
their disciples struggling before their excellent, too excellent
dictionaries, because they oppress memory, struggling before the multitude
of meanings, before that multitude of imprecise and multiple endings for a
few grammatical categories of words, struggling before vaguenesses that the
word order of the sentence does not always make clear, because of too
great a grammatical poverty, struggling before yet other things... Let's
await them at public courses, and there we shall see whether understanding
a language at first sight and KNOWING IT are the same thing.
|
|
En la realeco ili senkonscie proponas al si kaj al la aliaj tromplogilon...
Ne, certe, la esperantisto ne komprenas sian tutan tekston "a prim vist",
"a prima vizion" k.c.; li bezonos unu aŭ du horojn da lerno por akiri la
gramatikajn elementojn, kiuj donos al li la ŝlosilon de tiu teksto kaj de
la aliaj. Sed, kiam tio estos farita, li lernos la lingvon ludante kaj ne
bezonos ŝarĝi sian memoron per duobla senutila portaĵo. Li retrovos
facile la vortojn por skribi aŭ paroli. Kontraŭe la "primvististoj"...
baraktados en konstanta ŝanceliĝado por skribi aŭ paroli; ili pli rapide
komprenos (kelkaj), sed ili bezonos senfinan tempon por lerni...
|
In reality they are unconsciously offered a bait to themselves and the
others... No, certainly, the Esperantist does not understand his entire
text "a prim vist", "a prima vizion" etc.; he will need one or two hours of
learning por acquire the grammatical elements that will give him the key to
that text and others. But when that has been done he will learn the
language as though in a game and will not need to load his memory with a
double useless burden. He will easily recover the words to write or speak.
On the contrary, the "primvistists"... will struggle in constant
disequilibrium to write or speak; they will more rapidly understand (a
few), but they will need endless time to learn...
|