Commentary by Waringhien. Translation by Don HARLOW
|
Nu, se oni komparas la unuan dokumenton kun la teksto de la sama preĝo en
nia Esperanto k en la Esperanto reformita de 1894, precipe se, en tiu lasta
teksto, oni konservas la primitivajn nu k nue (poste korektitajn en
nos kaj nose), oni ne povos eviti la konkludon de Cart, ke Adjuvanto
estis ne preta lingvo, sed nur projekto de reformo de Esperanto, meza inter
la lingvo de 1887 (la nia) k tiu de 1894. Al la detala demonstro de Cart
(Lingvo Internacia, Majo 1908), mi povas aldoni decidigan fakton: la sola
trajto, per kiu la ĉi-supraj tekstoj distingiĝas de la sistemo de
Esperanto, estas la duobla loka prepozicio por la stato (in) k por la
almovo (en); nu, en letero de Januaro 1902 al Bourlet, Beaufront jam
parolis pri tiu duobla prepozicio, sed citis ĝin sub la formoj: "en:
stato, ejs: almovo"!
|
Well, if we compare the first document with the text of the same prayer in
our Esperanto and in the reform Esperanto of 1894, especially if, in that
latter text, we conserve the primitive nu and nue (later corrected to
nos and nose), it is not possible to avoid Cart's conclusion that
Adjuvanto was not a finished language, but merely a project of reform of
Esperanto, midway between the language of 1887 (ours) and that of 1894. To
Cart's detailed demonstration (Lingvo Internacia, May 1908), I can add a
deciding fact: the only characteristic by which the above texts are
distinguished from the system of Esperanto is the double preposition of
location for state (in) and for movement to (en); well, in a letter of
January, 1902, to Bourlet, Beaufront was already talking about that double
preposition, but quited it in the forms: "en: state, ejs: movement to"!]
|
|
En efektivo, se oni konsideras la leteron supre cititan, Beaufront ne
ekpensis eĉ al forigo de la supersignitaj literoj, k la punktoj, kiuj
okupis lian fantazion, estis la pluralo per -i k la seksigo de la
personaj kaj montraj pronomoj. Je tiu ĉi lasta punkto (k je la malfeliĉa
imperativa finaĵo -ez) reale limigis sin lia kontribuo en la projekto Ido.
|
In reality, if we consider the above quoted letter, Beaufront did not
think even of removing the supersigned letters, and the points that
occupied his fantasy were the plural in -i and the addition of gender to
the personal and demonstrative pronouns. His contribution to the project
Ido was really limited to this last point (and to the unhappy imperative
ending -ez).
|
|
Sed, kiaj ajn estis tiuteme liaj fantazioj, oni devas konfesi, ke ĝis 1907
li ĉiam lojale ilin subpremis, ĉar la sperto de 1894 (kiam li voĉdonis
kontraŭ la reformoj) instruis lin pri la tre granda danĝero, la preskaŭa
neebleco de reformoj iniciatitaj de privatuloj kaj voĉdonotaj de amaso. La
propono de Couturat, kiu temis pri la interveno de ekstera k aŭtoritata
komitato el prestiĝaj personoj, ŝajnis al li estis tute alia afero k
prezenti multajn ŝancojn de sukceso. Li do fine aliĝis al la komploto de
Couturat.
|
But whatever his fantasies were on that subject, it must be confessed
that up to 1907 he had always loyally suppressed them, because the
experience of 1894 (when he voted against the reforms) had taught him
about the very great danger, the near impossibility of reforms initiated by
private individuals to be voted on by the mass. Couturat's proposal, which
had to do with intervention by an external and authoritative committee of
prestigious persons, seemed to him a quite different matter and to present
many chances of success. So he finally joined Couturat's plot.
|
|
Sed -- k ĉi tie ni devas kalkuli kun la sekretema karaktero de tiu homo --
anstataŭ malkaŝe elpaŝi kun ili komuna projekto, li opiniis pri diplomatia
prezenti la projekton anonime; tiel oni evitus la pripersonajn atakojn, la
ĵaluzojn k akuzojn -- k la komitato k la publiko havus por decidi nur pri
tekstoj, kiuj en si mem parolas al la racio, ne al la pasioj. Couturat
konsentis pri tiu taktiko -- k tio estis la unua tragika eraro, kiun ili
ambaŭ faris. Ili ne antaŭvidis, ke, por gardi la anonimecon de la
projektintoj, ili estos devigataj al konstantaj mensaj rezervoj k eĉ al
mensogoj, k ke, se tio estos nur ĝena k iom malnobiliga por libera homo,
kia estis Couturat, al Beaufront, la ĉefredaktoro de L'Esperantiste k la
Prezidanto de la SFPE, tio fatale donos la figuron de la klasika perfidulo.
|
But -- and here we have to take into account the secretive character of
this man -- instead of openly stepping forth with their common project, he
believed that it would be more diplomatic to present the project
anonymously; in this way personal attacks, jealousies and accusations would
be avoided -- the committee and the public would have to decide only about
texts that in themselves spoke to rationality, not to passions. Couturat
agreed with this tactic -- and this was the first tragic error that they
both made. They did not foresee that, to protect the anonymity of the
planners, they would be forced into constant mental reservations and even
to lies, and that, if this was to be merely troublesome and somewhat
ignoble for a free person such as Couturat, for Beaufront, the chief editor
of L'Esperantiste and President of the SFPE, it would fatally give the
figure of the classic traitor.
|
|
La alia eraro estis malpli videbla, sed ankoraŭ pli peza. La projekto de
Couturat entenis kvar partojn: reformo de la alfabeto, forigo de la
elpensitaj vortoj ("volapükismoj", kiel nomis ilin Javal), simpligo de la
gramatiko k sistemigo de la derivado. Pri la unua punkto, la studoj de
Javal k aliaj liveris al li bonajn indikojn; pri la dua Zamenhof mem gvidis
lin, per sia projekto de 1894; ankaŭ el tiu sama fonto Beaufront k li
ĉerpis koincide la ĉefajn detalojn de la tria (pluralo per -i, neŝanĝebleco
de la adjektivo, nedevigiteco de la akuzativo), sed li kredis sin pli lerta
ol Zamenhof ĉe la elekto de la nova finaĵo de l' infinitivo, dum per la
triobligo de la infinitivoj (-ar, -ir, -or) k la sekve necesa lokŝanĝo de
la akcento li efektive malsimpligis la gramatikon (se ne paroli pri tiu
kolosa eraro fonetika, cetere ankaŭ kulpita de von Wahl, per kiu li
elektis, kiel gravan gramatikan signon, voĉfinan konsonanton R, kiu en tiu
pozicio jam praktike malaperis sur la tuta lingva tereno de Anglio -- kie
ĝin anstataŭas speco de "muta e" --, de Nordgermanio -- kie oni anstataŭe
aŭdas iun "a" -- k de Nordfrancio -- kie ĝi senvibriĝis ĝis ia tre malforta
"ĥ"!)
|
The other error was less visible, but even heavier. Couturat's project
contained four parts: reform of the alphabet, discarding of thought-up
words ("volapükisms", as Javal called them), simplification of the grammar
and systematization of the derivation. On the first point, the studies of
Javal and others delivered good indications to him; on the second Zamenhof
himself had guided him, with his 1894 project; and from the same source he
and Beaufront coincidentally drew the main details of the third (plural in
-i, adjective invariance, optional accusative), but he believed himself
cleverer than Zamenhof in the choice of the new ending of the infitive,
while by tripling the infinitives (-ar, -ir, -or) with the consequently
necessary change of accent location he really made the grammar more
complicated (not even mentioning that colossal phonetic error, of which
von Wahl was also guilty, by which he choose, as an important grammatical
sign, the final consonant R, which in that position has already disappeared
in practice from the entire linguistic terrain of English -- where it is
replaced by a sort of "mute e" --, of Northern Germany -- where an "a" is
heard instead -- and of Northern France -- where it is muted out to a sort
of very weak "kh"!)
|
|
Sed precipe la lasta parto estis bazita sur terura miskompreno de la
spirito de Esperanto aparte, k de la naciaj lingvoj ĝenerale. Rilate
Esperanton, estas nun iom komike relegi la unuajn liniojn de la broŝuro,
kiun li verkis en la monatoj Majo-Junio por esti prezentita al la membroj
de l' Delegacia Komitato:
|
But most especially the last part was based on a terrible misunderstanding
of the spirit of Esperanto in particular and of the national languages in
general. With respect to Esperanto, it is now somewhat amusing to reread
the first lines of the brochure that he wrote in the months May-June to be
presented to the members of the Delegation Committee:
|