Murdo en Esperantujo / Murder in Esperanto-Land

   Mi jam legis kelkajn recenzojn pri tiu romano, kaj ŝajnas al mi, ke oni akceptas ĝin, damnante kun laŭdetoj. Mi mem, ĵus leginte ĝin, preferas laŭdi kun damnetoj...

   I have already read a few reviews of this novel, and it seems to me that those receiving it damn it with faint praise. I myself, after reading it, prefer to praise with faint damns...

   Unue, la intrigo. Jen la regula vendredvespera kunsido de la Rumsheim-aj esperantistoj. Subite enstumblas mortanto, viro, kiun iu nekonato kruele kaj ĝismorte ponardis. Neniu konas lin, krom unu virino, kiu eble rimarkis lin antaŭ kelkaj tagoj en supermarkto... Enmiksiĝas policano William Hammerkopf, kies komenca malestimo por la esperantista "nova sekto" baldaŭ fariĝas fasciniĝo, kiam li komencas studi la aferon por pli bone kompreni la etoson, en kiu okazis la murdo... Kaj post nelonge evidentiĝas, ke la murdo ja okazis en la "paralela mondo", se ne de Esperanto, almenaŭ de la esperantistoj.

   First, the plot. We have the regular Friday-evening meeting of the Rumsheim Esperantists. Suddenly a dying man stumbles in, a man whom some unknow person has cruelly and fatally stabbed. Nobody knows him, except for one woman who may have noticed him a few days earlier in a supermarket... A policeman, William Hammerkopf, mixes in; his initial contempt for the Esperantist "new sect" soon becomes fascination when he begins to study the matter to better understand the atmosphere in which murder occurred... And not much later it becomes obvious that the murder did occur in the "parallel word," if not of Esperanto then at least of the Esperantists.

   Estis malfacile ĉesi legi ĉi tiun libron, ĉar ĝi sufiĉe rapide moviĝas. Cetere, Daniel Moirand (kies nomon mi neniam antaŭe rimarkis) sufiĉe lerte uzas la lingvon por ne malhelpi eĉ relative primitivan leganton; li emas eviti neologismojn (kvankam li foje uzas poeziajn redundaĵojn en ordinara konversado; ekzemple, kiu ajn iam elbuŝigis la vorton "breva" por "mallonga" en ĉiutaga parolado?). La listo de preseraroj estas bedaŭrinde kaj misgvide nekompleta; sed ĝenerale la preseraroj ne ĝenas, kaj ofte eĉ nerimarkeblas dum la rapida legado. La "preseraro" (fakte verkista nekonsekvencaĵo) malsupre de paĝo 119 estas malgrava en la rakonto.

   It was difficult to stop reading this book, because it moves along quite rapidly. Furthermore, Daniel Moirand (whose name I have not previously noticed) uses the language cleverly enough not to hinder even a relatively primitive reader; he tends to avoid neologisms (although he occasionally uses poetic redundancies in ordinary conversation; for instance, who ever pronounced the word breva instead of mallonga for "short" in everyday speech?). The list of typos is unfortunately and confusingly incomplete; but in general the typos are not bothersome, and often may not even be noticed during fast reading. The "typo" (in fact, an auctorial inconsistency) at the bottom of page 119 is unimportant to the story.

   Ĉu la libro sukcesas kiel detektivromano? Mi opinias, ke jes -- eble tro. Ĝi ja juste traktas la leganton, eble tro juste; ĉar estas sufiĉe facile konstati, jam frue en la rakonto, kiu kulpis en la murdo, kaj -- ĝis iu grado -- la kialon. Tamen iom ĝenas la -- laŭ mi -- neprofesieca konduto de Hammerkopf, kies enmiksiĝon en la Esperanto-movado li naive pravigas, kaj kiu eĉ pli malprofesie kompromitas sin (p. 116-117) kun la ĉefa rolantino.

   Does the book succeed as a detective novel? I think so -- and perhaps too much. It does treat the reader with justice, perhaps too much so; because it is quite easy to determine, early on in the story, who was guilty of the morder, and -- to some degree -- the reason. But Hammerkopf's -- I believe -- unprofessional behavior is somewhat annoying; he naively justifies his mixing into the Esperanto movement, and he compromises himself even more unprofessionally with the female lead (p. 116-117).

   Fakte, nenecesa estas la rolo de Esperanto en la romano; kvankam la murdo, kaj ĝia solvo, okazas interne de la esperantista mondo, similan oni povus atendi en kiu ajn grupo da homoj, kiujn ligas ia komuna intereso. Tamen mi ne emas kritiki la elekton ĝuste de Esperanto por tiu rolo de "kunliga intereso"; ŝajnas, ke la verkinto plej bone konas tiun medion, kaj certe pro tio ĝi estis ne nur elektebla, sed eĉ elektinda. Kaj romanoj kun Esperanto-medio ne estas nekonataj inter ni, de Maria kaj la grupo tra la premiita Kiuj semas plorante... ĝis la nuna romano. Cetere, se usonaj verkistoj ĝenerale verkas pri usona medio, kial ni esperantistoj ne verku pri esperantista medio?

   In fact, Esperanto's rôle in the novel is unnecessary; although the murder, and its solution, occurs within the Esperantist world, similar things might be expected in any group of people joined together by a common interest. But I don't want to criticize the choice of Esperanto for this rôle of "common interest"; it seems that the author knows this environment best, and certainly it not only may, but should, have been chosen just for this reason. And novels with an Esperanto environment are not unknown among us, from Maria and the Group through the award-winning Who, Crying, Sow... to the present novel. Furthermore, if American authors generally write about an American environment, why shouldn't we Esperantists write about an Esperantist environment?

   Oni eble volus kritiki la rapidan konvertiĝon de la skeptika Hammerkopf al la beata stato de esperantisteco. Mi tamen memoras anekdoton de sudamerika esperantisto, kiu alvokite al policejo pro ricevo de "komunisma" revuo El Popola Ĉinio, konvinkis la policestron lerni Esperanton...

   You might wish to criticize the skeptical Hammerkopf's rapid conversion to the beatific state of being an Esperantist. But I remember an anecdote from a South American Esperantist who, summoned to the police station because he had received the "communist" Esperanto magazine From People's China, convinced the police chief to learn Esperanto...

   Pli nekredebla estas la tute hazarda aĉeto fare de Hammerkopf de ekzemplero de Ĉu li de Vallienne en vilaĝa brokantejo.

   More incredible is the chance purchase by Hammerkopf of a copy of Vallienne's Him? in a village used-goods shop.

   Mi ankaŭ rekomendas al Moirand, ke en eventualaj estontaj eldonoj de la romano li ŝanĝu la personan pronomon sur paĝo 154 linio -14 al malpli rivela "tiun".

   I also recommend to Moirand that in potential future editions of this novel he change the personal pronoun on page 154 line -14 to a less revealing "tiun".

   Jen ne verko de grava literaturo por estontaj epokoj, sed facile legebla kaj facile ĝuebla populara romano.

   This is not a work of great literature for future eras, but an easily readable and easily enjoyable popular novel.