Enkomputiligis Don HARLOW
AULD, William: Pajleroj kaj stoploj: elektitaj prozaĵoj. Rotterdam: UEA, 1997. 342 + vi p.
Verŝajne ĉiu esperantisto-literaturamanto scias la nomon de William Auld, ĉefpoeto de nuna Esperantujo, kiu antaŭ du jaroj estis kandidatigita por la Literatura Nobelpremio. Kaj multaj konas lin ankaŭ kiel polemikiston, literaturhistoriiston, kaj tradukiston (ekz. la tri volumojn de La mastro de la ringoj de Tolkien). Antaŭ iom pli ol dek jaroj, oni kolektis ĉiujn liajn ĝistiamajn poemojn en unu dika volumo, En barko senpilota. Nun oni faris same por liaj aliloke nekolektitaj prozaĵoj. La rezulto estas Pajleroj kaj stoploj. |
Probably every Esperanto-speaking lover of literature knows the name of William Auld, modern-day Esperantoland's poet laureate, who was nominated for the Nobel Prize in Literature two years ago. And many also know him as a polemicist, literary historian, and translator (e.g. the three volumes of Tolkien's Lord of the Rings). A bit more than ten years ago, all his poems up to that time were collected in one thick volume, In a Pilotless Bark. Now the same has been done for his previously uncollected prose works. The result is Straw and Stubble. |
La libron oni kvarpartigas: oni povas elekti inter eseoj, rakontoj, tradukoj kaj librokulturo. |
The book is divided into four parts: you can choose between essays, tales, translations and book culture. |
La eseoj ŝajne situas en du kategorioj: malnovaj, kiuj ne antaŭe meritis kolekton; kaj tiuj tro novaj por jam esti kolektitaj. Bonŝance, estas kelkaj en tiu lasta kategorio, kiuj ja meritas atenton, precipe kiam Auld montras sian talenton kiel literaturhistoriisto, kaj ne nur pri Esperanto (do, mi konfesas pri iom da antaŭjuĝo pri "Kvindekjara pilgrimo tra fantascienca universo" -- ankaŭ mi faras tian pilgrimon). Cetere leginda estas la longa "Prozaj tradukoj en Esperanto". Al mi plaĉis la antaŭlonga propono de Auld "Gaŭfo apud golfo" (kio cetere memorigas pri la Tolkiena uzo de skaŭto anstataŭ skolto antaŭ preskaŭ jarcento). "El mia kabineto: 1953-1955", kiu enhavas multajn mallongajn erojn, eble havas ion por plaĉi al ĉiu. |
The essays seem to fall into two categories: old ones, which have not previously deserved collection; and those too recent to have been collected yet. Luckily, there are several in this last category which do deserve attention, especially when Auld shows his talent as a literary historian, and not only about Esperanto (so, I admit to some prejudice about "A Fifty-Year Pilgrimage Through a Science-Fantasy Universe" -- I too am on such a pilgrimage). Also worth reading is the long "Prose Translations in Esperanto." I liked Auld's old suggestion "Gaŭfo alongside Golfo" (which is reminiscent of Tolkien's use of skaŭto instead of skolto for "boy scout" almost a century ago). "From My Cabinet: 1953-1955", which contains many short pieces, may have something for everyone. |
La rakontoj ĝenerale montras, ke Auld vere ne estas rakontisto. La sciencfikciaĵoj ("Familia rondo", "Tempo fuĝas") estas mallongaj kaj primitivaj; la hororetosaĵo "Terura nokto" estas sufiĉe sencela. Aliflanke, atenton meritas la alegoria "Ĉu li venis utopien?" kaj mi ŝatis la "Memoroj de hommanĝinto", kiu rakontas pri la maljunaĝaj rememoroj de konata literatura figuro el la 18a jarcento. |
The stories generally show that Auld is not really a story-teller. The science-fiction works ("Family Circle", "Time Flies") are short and primitive; the horror story "Terrible Night" is quite aimless. On the other hand, the allegorical "Did He Come to Utopia?" deserves your attention, and I liked the "Memories of a Cannibal," which recounts the remembrances of an aged well-known literary figure from the 18th century. |
Pli allogaj estis la tradukoj, kiuj kovras larĝan gamon. Du verkintoj havas po du pecojn: William McIlvanney (du ĉapitroj el la krimromano Laidlaw, kiu ankoraŭ estas havebla de amazon.com.uk); kaj Neil Munro (du rakontoj el la aventuroj de la skota ŝipeto Vivoflagro). Amuza estas "Neniam plu lundon" de Eric Knight; sciencfikciemuloj ŝatos "Provizoreco" de Arthur C. Clarke kaj "La unua leĝo" de Isaac Asimov; al fantaziemuloj plaĉos du mallongaj ĉapitroj el "Jürgen" de James Branch Cabell. Inter kvar nefikciaj tradukoj, malelstaras (almenaŭ por mi) "Pri metriko" de Ezra Pound, kies poetika filozofio tre influis la verkadon de Auld. |
The translations, which cover a wide spectrum, are more attractive. Two authors have two pieces each: William McIlvanney (two chapters from the detective novel Laidlaw, which is still available from amazon.com.uk); and Neil Munro (two stories from the adventures of the Scottish bark "Spark of Life"). Eric Knight's "Never Again Monday" is amusing; science fiction fans will like Arthur C. Clarke's "Impermanence" (1) and Isaac Asimov's "First Law"; lovers of fantasy will like two short chapters from James Branch Cabell's "Jürgen". Among four non-fiction translations, the least (in my opinion) is "On Meter" by Ezra Pound, whose poetic philosophy had a great influence on Auld's writing. |
Fine, oni kunmetis multajn malnovajn recenzojn, kiujn siatempe verkis Auld. Plej interesa estas eble la unua, "La enigmo pri Hamleto", kiu, post diskuto pri la literatura signifo de tiu konata teatraĵo, komparas la du Esperantajn tradukojn, tiun de Zamenhof kaj tiun de Newell. "Paduso forta kiel kverko", en kiu Auld recenzas Al abelujo ĝi flugas, poemaro de Juhan Liiv, traduke de Hilda Dresen, oni cetere legu kune kun la Auld-a nekrologo pri Dresen, kiun oni trovas en la esea parto. (2) Interesa estas lia komparo inter la Waringhien-a traduko de la robajoj de Umar Kajjam kaj lia propra traduko de la Fitzgerald-a kajjamaĵo ("Umar kaj jam Gaston"). Oni legu sinsekve la recenzojn de "La floroj de l' malbono" de Baudelaire (samnoma recenzo) kaj "Kantoj kaj romancoj de Heinrich Heine" ("Hajno definitiva"), kiuj du estas (a) la du plej ampleksaj libroj, kiujn aperigis Stafeto sub Juan Régulo Pérez, kaj (b) tradukitaj kunlabore de Kalocsay kaj Waringhien. |
Finally, several old book reviews, written some time back by Auld, are collected. The most interesting may be the first one, "The Riddle of Hamlet, which, after a discussion of the literary significance of that well-known play, compares the two Esperanto translations, that of Zamenhof and that of Newell. "A Cherry Strong as an Oak," (2) in which Auld reviews Juhan Liiv's Flying to a Beehive in translation by Hilda Dresen, should also be read together with Auld's obituary of Dresen, which is found in the essay section. (3) His comparison between Waringhien's translation of Omar Kayyam's rubaiyat and his own translation of Fitzgerald's rendering of Kayyam ("Umar and already Gaston") (4) is interesting. You should read one after the other the reviews of Baudelaire's "Les fleurs du mal" (review has the same name) and "Songs and Romances of Heinrich Heine" ("A Definitive Heine"), which are both (a) the two biggest books brought out by Stafeto under Juan Régulo Pérez, and (b) collaboratively translated by Kalocsay and Waringhien. |
La libro ĝenerale valoras la prezon. Mia sola plendo estas, ke en ĉiu parto oni ne elektis aperigi la pecojn laŭ ordo de aperdato; do la preskaŭ embarase primitiva "Terura Nokto", el 1948, aperas post pluraj pli lastatempaj kaj pli malnaivaj verkaĵoj. Estus eble pli interese vidi, en ĉiu parto, la evoluadon de la prozisto Auld. |
The book is generally worth the price. My only complaint is that in each part pieces were not chosen to appear by order of date of appearance; so the almost embarassingly primitive "Terrible Night", from 1948, appears after several more sophisticated works. It might be more interesting to see, in each part, the development of Auld the prose author. |