Crouching Tiger, Hidden Dragon / Kaŭranta tigro, kaŝita drako

Laŭ artikolo en The Wall Street Journal, oni diskutas eventualan ĉefpremion, eble -ojn, por ĉi tiu filmo. Ĉar temas pri fremdlingva filmo kun subtitoloj (ne ĉiam tute ĝustaj), tio estus miriga. Krom se vi mem vidis la filmon.

According to an article in The Wall Street Journal, they are talking about an Oscar, maybe plural, for this film. For a foreign-language film with subtitles (and not always very accurate ones) that would be astonishing. Unless, of course, you've seen the film.

Li Mu Baj (ĈAŬ Jun-fat) kaj Ŝu Ljen (Miŝel JEO, kiu lastfoje helpis al James Bond malhelpi al la tria mondmilito) estas longtempaj geamikoj en la duone krima, duone laŭleĝa luktarta mondumo de la Gjang Hu, kaj kiam Li decidas rezigni pri la vivo de luktisto por disponi pli da tempo por kontempladi, li konfidas sian glavon Verda Destino al Ljen, portonta ĝin al Pekino por prezenti al Sinjoro Te. Sed baldaŭ post la livero, la glavon ŝtelas maskita rabisto kun eksterordinaraj kapabloj. Li, kies fina luktarta tasko estos la kapto de Jada Vulpino (kiu venenis lian iaman majstron), venas al Pekino, kie li kaj Lien eltrovas, ke la ŝtelinto estas, fakte, bela sed retiriĝema kaj ... nu, oni povas diri "dorlotata" ... JU Ĝen (ĴANG Ziji, kiu aspektas tiom bela kiom virino naskita en la jaro de l' serpento), filino de la provincestro de iu loko ie en la sovaĝa okcidento de Ŝinĝiang; oni enurbigis ŝin por edziniĝi en la familio Goŭ. Evidentiĝas, ke Ĝen estas sekrete trejnita de Jada Vulpino, frenezaspekta sinjorino ege virmalamema, kaj ke ŝi tre preterpasis tiun sinjorino, tiel instigante la envion de Jada Vulpino. Ankaŭ, fone, troviĝas Lo, ankaŭ Malluma Nubo, bandito verŝajne ujgura ⁽¹⁾ kun kiu Ĝen enamiĝis en la okcidento, kaj kiu venis Pekinon por provi rekapti sian amatinon.

Li Mu Bai (Chow Yun-Fat) and Shu Lien (Michelle Yeoh, last seen helping James Bond avert World War III) are old friends in the half-criminal, half-legit martial arts underworld of the Giang Hu, and when Li decides to give up the life of a martial artist so that he will have more time to study his navel, he entrusts his sword Green Destiny to Lien, who will take it to Beijing and present it to Sir Te. But shortly after it is delivered, the sword is stolen by a masked thief with astonishing capabilities. Li, who has made the capture of Jade Fox (who poisoned his old master) his final martial arts task, comes to Beijing, where he and Lien determine that the thief is, in fact, beautiful but withdrawn and ... well, an old term would be "cosseted" ... Yu Jen (Zhang Ziyi, looking as delectable as though she'd been born in the year of the serpent), daughter of the governor of someplace out in the wild, wild west of Xinjiang, who has been brought to the city to be married into the Gou family. Turns out that Jen has been secretly trained by Jade Fox, a wild-eyed lady of strongly misandrous tendencies, whom she has tremendously surpassed, thus arousing Jade Fox's envy. There is also, in the background, Lo, aka Dark Cloud, an apparently Uighur ⁽¹⁾ bandit with whom Jen fell in love out west, and who has come to Beijing to attempt to regain his lady love.

Se tio konfuzas vin, ĝi estas multe pli komprenebla sur la ekrano. Estas intrigoj interne de intrigoj; el tiuj, eble kelkaj konfuzos la okcidentan spektanton, ankaŭ la (por mi, iom dubsenca) finaĵo, kiu efektiviĝas (mi kredas) sur Hŭangŝan, kvankam ĉi tie oni nomas tiun Ŭudan Ŝan. Sed la rakonto ĉefe traktas la vojaĝon de Ĝen por trovi sin, kaj la vivocelon. Li kaj Lien ekzistas pliparte por provizi al ŝi direkton kaj (espereble) ekzemplojn.

If all this is confusing, it makes much more sense on the screen. There are plots within plots, some of which may be confusing to the Western viewer, including the (to me rather ambigous) ending, which takes place (I believe) on Huangshan, though here it is called Wudan Shan. But primarily the story is about Jen's journey to find herself and where she is going with her life. Li and Lien are there largely to provide her with direction and (one can hope) examples.

La batalscenoj estas belege aranĝitaj. Spektantoj kompreneble dubos, ke la transtegmentaj ĉasoj, kiel oni montras ilin, estas fizike eblaj ⁽²⁾. Oni povas esperi, ke Sam Raimi notas la teĥnikon uzitan por iri supren-malsupren laŭ muroj; li bone povos utiligi ilin en la aperonta "Araneulo". La filmado estas bonega, aparte la elaeraj kaj pejzaĝaj filmoj (ĉu oni ĉi tie uzis CGI-on por generi malnovan Pekinon?). Estas kelkaj amuzegaj scenoj; kiam Lo finfine trudas sin en la ĉambron de Ĝen, li pardonpetas pro la malfrueco -- "Estis tiom da trafiko sur la tegmentoj." ⁽³⁾ Ridegiga estas la batalo en la restoracio, kiam eta Ĝen neniigas tutan aron da luktartistoj kiuj portas kelkaj tre strangajn metiilojn.

The fight scenes were remarkably well choreographed. Viewers will, of course, doubt whether the rooftop chases, as shown, are physically possible ⁽²⁾. We may hope that Sam Raimi takes note of the techniques used for going up and down walls; he can make good use of them in the forthcoming "Spider-Man". The cinematography is excellent, particularly the aerial and landscape photographs (was CGI used to generate old Beijing here?). There are some great comic passages; when Lo finally breaks into Jen's room, he apologizes for being late -- "There was so much traffic on the rooftops." ⁽³⁾ The fight in the restaurant, where tiny Jen wipes out a whole band of martial artists carrying some extremely weird instruments of their trade, is a riot.

Rudimenta estas mia ĉinlingvo, sed pro mia eta kompreno, ŝajnis al mi, ke la subtitoloj ne estas tute ĝustaj. En unu loko, iu diras "Je haŭ" (tre bone), kiun oni tradukas "Ne tute malbone". Multaj rekoneblaj Haŭ-oj kaj Ŝi-oj estas entute ellasitaj.

My Chinese is rudimentary, but the little I understand makes me believe that the subtitles are probably not totally accurate. At one point somebody says "Ye hao" (Very good), which is translated as "Not too bad". Lots of recognizable Haos and Shihs ⁽⁴⁾ are omitted completely.

Kiel kutimas en ĉinaj historiaj filmoj, la okcidentano povas demandi: kiam? Kutime, konvena kandidato estas ĉiu dato inter 700 a.K. kaj 1800 p.K. Ĉiokaze, ni povas rimarki, ke Lo, dezerta bandito, utiligas lornon, kiu supozeble enhavas lensojn de Leeuwenhoek; kaj, iom poste, akuzite de li esti Hano, Ĝen mencias al li, ke ŝi estas "vera manĉuriano". Do mi supozas, 17a aŭ 18a jarcento p.K., supozeble la lasta.

As usual in Chinese period films, the Westerner may ask when? Usually, any date between 700 B.C. and 1800 A.D. is a reasonable candidate. In this case, we can notice that Lo, a desert bandit, makes use of a spyglass, presumably containing Leeuwenhoek lenses; and a bit further on, after he has accused Jen of being a Han, she mentions to him that she is a "genuine Manchurian". So I'd guess, 17th or 18th century, A.D., probably the latter.

Bonega filmo. Nepre vidu ĝin.

A marvellous film. Catch it if you can.